Audemars Piguet và hành trình chinh phục mọi chất liệu

Bộ vỏ đại diện cho vẻ đẹp và sức mạnh của một chiếc đồng hồ. Những yếu tố về trọng lượng, đường nét, màu sắc và nét thẩm mỹ của phần vỏ được quyết định bởi chất liệu làm nên nó. Từ vàng, cao su, ceramic cho đến thép và đá, mỗi chất liệu đều mang những đặc tính riêng biệt. Bài viết này sẽ kể lại câu chuyện của một vài chất liệu cũng như nhấn mạnh vị trí của chúng trong chiều dài lịch sử các bộ sưu tập của Audemars Piguet. 

---

1/ Những yếu tố tiên quyết của một chất liệu tốt

Ngày từ giai đoạn thiết kế, các loại vật liệu được chọn để chế tác bộ vỏ phải đảm bảo tiêu chí bền bỉ trong nhiều thập kỷ, thậm chí là nhiều thế kỷ. Bởi vì khi được đeo trên tay, phần lớn bộ vỏ sẽ tiếp xúc với nhiều bề mặt khác nhau gây trầy xước, oxi hóa và ảnh hưởng do va đập và độ ẩm. Do vậy, các đặc tính vật lý và hóa học của chất liệu luôn được ưu tiên hàng đầu. 

Trong số các yếu tố trên, độ cứng cáp đóng vai trò thiết yếu. Bộ vỏ càng cứng thì đồng hồ sẽ càng khó bị hư hỏng bởi các tác động bên ngoài, tuy nhiên cũng vì vậy mà quá trình chế tác sẽ khó khăn hơn. 

Độ dẻo cũng rất cần thiết, vì nó mang đến sự linh hoạt và an tâm khi sử dụng trong đời sống hằng ngày. Vàng là một loại vật liệu rất dẻo, vì vậy thường được sử dụng trong sản xuất trang sức và đồng hồ. 

Độ đàn hồi sẽ hơi khác một chút, mang đến khả năng trở lại hình dáng và kích thước ban đầu của chất liệu sau khi bị tác động mạnh. Độ đàn hồi thường được chú trọng trong các chi tiết của bộ máy, tuy nhiên nó cũng có thể được tính đến khi chế tạo phần vỏ, điển hình là những mẫu đồng hồ làm từ BMG (Bulk Metallic Glass – Tạm dịch: Kim loại thủy tinh) – một loại chất liệu chống trầy xước và va đập với độ bền bỉ đáng kinh ngạc. 

Cuối cùng là trọng lượng, hoặc chính xác hơn là độ dày. Một ký lông vũ sẽ có cùng trọng lượng với một ký chì. Và mặc dù từ trước đến nay sự nhẹ nhàng luôn được xem là không mang lại giá trị, tuy nhiên khoa học đang dần chứng minh điều ngược lại. 

Các yếu tố quan trọng khác có thể nhắc đến là khả năng chống ăn mòn và khả năng tương thích sinh học. Một chiếc đồng hồ không thể bị rỉ sét, bị oxi hóa hoặc gây kích ứng da. 

2/ Bạc – tiền thân của kim loại quý

Nếu so với vàng, bạc có tính chất nhẹ và mềm dẻo hơn, tuy nhiên lại nhạy cảm hơn với hiện tượng oxi hóa. Theo lịch sử, bạc là kim loại quý đầu tiên đặt chân đến thế giới của Haute Horlogerie. Kể từ thế kỷ 16 đến thế kỷ 19, bạc xuất hiện trong mẫu đồng hồ được chạm khắc tinh xảo. Các nghệ nhân thường chọn nó để làm mặt số hơn là phần vỏ. 

Chiếc đồng hồ do Joseph Piguet chế tác nhằm đạt danh hiệu “Maîtrise” (bậc thầy chế tác đồng hồ) vào khoảng năm 1769

Bạc sau đó phải nhường chỗ cho vàng trong phân khúc vật liệu cao cấp, đồng nghĩa với việc vào những năm 1900, nó đã trở thành điểm giao nhau giữa đồng hồ thông thường và đồng hồ kim loại quý. 

Tuy nhiên, vì bạc có giá cả phải chăng hơn so với vàng nên vẫn được các nghệ nhân tập sự ưu tiên hơn khi chế tác các mẫu đồng hồ “thử nghiệm”. 

Paul Rochat hoàn tất chương trình học việc tại Trường Chế tác Đồng hồ Vallée de Joux và chế tác mẫu đồng hồ này bằng bạc niello.

3/ Vàng – vị vua của kim loại

Được xem là chất liệu của sự cao quý và vương giả, vàng đã luôn là trung tâm của nhiều nền văn minh kể từ thời kỳ cổ đại. Tiêu biểu là những đồng vàng được dùng để trao đổi hàng hóa hoặc những đồ vật quý hiếm hầu hết đều được làm từ vàng. Sở hữu các yếu tố về độ quý hiếm, độ sáng, không bị gỉ sét, có độ tương thích sinh học tốt, bền và dễ chế tác, vàng là biểu tượng cho sự thịnh vượng, thành công và ánh nắng mặt trời. 

Vàng nguyên chất 24k có độ dẻo khá cao để sử dụng trong chế tác đồng hồ. Vì vậy, các bộ vỏ bằng vàng thường được làm từ vàng 18k (75% vàng, 25% các kim loại khác). 

Phần kim loại khác được sử dụng trong vàng 18k sẽ phụ thuộc vào mục đích sử dụng, chủ yếu là về màu sắc. Để có được vàng trắng, các nghệ nhân thường thêm vào bạc, paladi hoặc niken; trong khi vàng, đồng và bạc khi kết hợp sẽ tạo nên vàng hồng. Điều này đồng nghĩa rằng khi một chiếc đồng hồ bằng vàng bị oxi hóa, đơn giản là vì các kim loại như bạc và đồng bên trong hợp chất đó bị ảnh hưởng. 

Kể từ giữa thế kỷ thứ 20 trở đi, các hợp kim đã được chuẩn hóa để luôn có màu sắc giống nhau. Tuy nhiên, từ những năm 2000, thị trường đồng hồ tiếp tục chứng kiến nhiều phát kiến sáng tạo với những công thức mới mang lại các sắc thái khác nhau. Vào năm 2024, Audemars Piguet đã giới thiệu chất liệu vàng cát (sand gold) có màu sắc dựa trên sự phản chiếu ở các góc độ ánh sáng khác nhau, từ hồng cho đến xám. 

Royal Oak Selfwinding Flying Tourbillon Openworked 26735SG – mẫu đồng hồ đầu tiên được hoàn thiện với chất liệu vàng cát (sand gold)

4/ Bạch kim – sự bổ sung chất lượng

Được tìm thấy tại Colombia vào thế kỷ 18, bạch kim là kim loại không phóng xạ nặng nhất. Mọi người nói rằng những người thợ mỏ Colombia khi tìm thấy bạch kim đã nghĩ rằng chúng vô giá trị và quăng chúng vào những con sông. 

Những đặc tính vật lý của bạch kim làm cho vật liệu này khá phổ biến trong ngành công nghiệp. Chống ăn mòn, không gây dị ứng và rất dẻo, có nhiệt độ nóng chảy lên đến 1800°C (thay vì 1000°C đối với vàng). Bạch kim còn được sử dụng trong hóa học, chế tạo thuốc và ngành công nghiệp điện tử. 

Phiên bản 5564 tích hợp lịch vạn niên đi kèm phần viền vỏ và dây đeo bằng bạch kim

Trong chế tác đồng hồ nói chung và thương hiệu Audemars Piguet nói riêng, bạch kim bắt đầu trở nên phổ biến vào thời kỳ Art Deco. Các nghệ nhân và thợ kim hoàn đã tạo ra các kiệt tác thu nhỏ bao gồm đồng hồ đeo tay, đồng hồ dạng nhẫn, trâm cài và mặt dây chuyền – thường được tô điểm bởi các viên đá ruby và kim cương. 

Bạch kim có sự chuyển mình mạnh mẽ vào những năm 1980. Chất liệu này có thể được tìm thấy trong các bộ chuyển động phức tạp của Audemars Piguet. Khi một phiên bản giới hạn được sản xuất với nhiều chất liệu, có một điều chắc chắn rằng phiên bản hiếm nhất được làm từ bạch kim. 

Khi được đánh bóng, bạch kim có vẻ ngoài giống với thép hoặc bạc. Tuy nhiên, nó hiếm hơn vàng và có các tính chất độc đáo hơn. Các thợ kim hoàn cũng rất ưa chuộng sử dụng bạch kim vì màu sắc và độ sáng của nó rất phù hợp với màu sắc của kim cương. Điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất là trọng lượng, chẳng hạn như chiếc Royal Oak Offshore 25721PT (1997) nặng gần nửa ký. 

Royal Oak Offshore 25721PT

5/ Thép – vươn lên mạnh mẽ 

Thép đã tồn tại hàng ngàn năm nay và đang dần thay thế sắt. Mặc dù nhân loại đã làm chủ được thép vào thế kỷ 18, sắt vẫn được xem là biểu tượng của Cách mạng công nghiệp. Trong khi cây Cầu Brooklyn (1869) và tháp Eiffel (1889) được làm từ sắt, thì phần khung của tòa nhà Empire State (1930) có chất liệu từ thép. 

Các nghệ nhân từ lâu đã sử dụng sắt và thép để chế tác một số bộ phận trong bộ máy đồng hồ. Tuy nhiên, cuộc cách mạng công nghiệp diễn ra ra và mang đến nhiều thay đổi. Để giảm thiểu chi phí sản xuất một bộ vỏ, một vài hợp kim sắt đã được thêm vào, chẳng hạn như đồng thau mạ argentan và crom, tiếp đến là thép đánh bóng vào những năm 1870 hay còn được biết đến với cái tên “đồng thau đỏ”. 

Vào những năm 1910, các nhà sản xuất thép ở Anh và Đức phát hiện ra rằng khi thêm chromium vào sắt sẽ làm cho nó không bị gỉ sét. Một vài thập kỷ sau kể từ đó, thép không gỉ đã thay thế bạc và kim loại mạ chromium ở phân khúc đồng hồ tầm trung, trở thành vật liệu phổ biến đối với đồng hồ thể thao. 

Tuy nhiên, thép vẫn ít xuất hiện trong chế tác đồng hồ phức tạp. Từ năm 1934 đến năm 1962, Audemars Piguet chỉ sản xuất 82 chiếc đồng hồ đeo tay bằng thép, và bước ngoặt chỉ xảy ra vào năm 1972. 

Trong thập niên 1930, số lượng đồng hồ thép do Audemars Piguet giới thiệu ra thị trường vô cùng hạn chế, và hầu hết đều được trang bị chức năng chronograph

6/ Chiếc đồng hồ bằng thép đắt nhất thế giới 

Vào những năm 1970, thép là một chi tiết trong bản tóm tắt được gửi bởi các đại lý của Audemars Piguet tại Ý, Thụy Sĩ và Pháp yêu cầu người đứng đầu công ty lúc bấy giờ, ông Georges Golay tạo ra một chiếc đồng hồ vừa thể thao vừa sang trọng chưa từng có trước đây. Thép vốn là chất liệu thường được dùng cho đồng hồ thể thao, và nhiệm vụ của thương hiệu là làm thế nào để nâng tầm nó quý giá như vàng. 

Và đáp án chỉ gói gọn trong một từ duy nhất: sự phức tạp. Chiếc Royal Oak được thiết kế bởi Gerald Genta sở hữu vô số những chi tiết hình học độc đáo với độ hoàn thiện tỉ mỉ. Chẳng hạn như các góc vát 45 độ được đánh bóng trên viền bezel, các mặt cong và đường cong được chải satin ở hai bên, dây đeo thon gọn bằng kim loại, v.v… Thép chưa bao giờ được chăm chút và nghiên cứu chuyên sâu đến vậy, biến nó trở thành một vật liệu cao quý chứa đựng tâm huyết và phần nào là tính cách mạng bên trong. 

Bản phác thảo chiếc Royal Oak nguyên bản của huyền thoại thiết kế Gérald Genta năm 1970

Phản hồi của giới mộ điệu về sự ra mắt của Royal Oak cũng thay đổi nhanh chóng. Mặc dù có giá thành cao hơn so với những mẫu đồng hồ bằng vàng truyền thống, Royal Oak đã mang lại thành công trên cả mong đợi cho Audemars Piguet. 

Như một lẽ tất yếu khi Royal Oak đã xuất sắc hoàn thành vai trò của một người tiên phong, các mẫu đồng hồ sang trọng của nhiều thương hiệu lớn sau đó cũng được chế tác bằng thép, mở ra một chương mới cho thị trường. 

Royal Oak Model 5402

7/ Titan – Sự cân bằng hoàn hảo

Sở hữu độ cứng cáp tương đương với thép được tôi luyện, titan lại có trọng lượng chỉ bằng một nửa và có độ chống trầy xước và ăn mòn vượt trội so với thép. Được phát hiện vào thế kỷ 18, titan xuất hiện trong vũ trụ đồng hồ một cách thầm lặng trong những năm 1930. Tuy nhiên, các nghệ nhân chỉ dùng chất liệu này để tạo màu cho sapphire tổng hợp và chủ yếu là tăng độ cứng cho các dụng cụ cắt. 

Titan trở thành tâm điểm của sự chú ý khoảng 30 năm sau đó, khi được dùng để chế tạo tên lửa Apollo và phần thân của chiếc máy bay tàng hình Lockheed ST-71 Blackbird của quân đội Mỹ. Vào năm 1986, Audemars Piguet quyết định sử dụng titan để sản xuất cho bộ chuyển động của mình. Vừa nhẹ vừa cứng cáp, nó cấu thành phần lồng của cơ chế tourbillon tự lên cót đầu tiên, Model 25643.

Năm 1998, thương hiệu giới thiệu chiếc Royal Oak Offshore 25721 đầu tiên được làm từ titan với khối lượng xấp xỉ 150 gram, trong khi khối lượng của các mẫu bằng thép là 220 gram và bằng vàng lên đến 410 gram. Phiên bản này ngay lập tức thu hút các nhà sưu tầm và được bán với tổng số lượng gần 3000 chiếc từ năm 1998 đến 2014. 

Royal Oak Offshore 25721

Hầu hết các thương hiệu đều sử dụng titan cấp từ 1 đến 5 (theo tiêu chuẩn của ASTM). Mỗi cấp sẽ có những phẩm chất và đặc tính riêng, nhưng phổ biến nhất là titan cấp 2. Audemars Piguet thường sử dụng hợp kim gọi là “cấp 5”, hoặc TAV6, mang đến sự cân bằng giữa độ cứng, độ bền và khả năng chống ăn mòn. 

8/ Tantalus – Mạnh mẽ, nặng và quý hiếm

Cứng gần bằng thép và nặng gần bằng vàng, tantalum có độ dẻo và độ tương thích sinh học, cũng như khả năng dẫn nhiệt và điện tốt. Chất liệu này thường được tìm thấy trong các dụng cụ phẫu thuật, cấy ghép và thiết bị điện tử. 

Vào những năm 1970 và 1980, một vài người nổi tiếng bày tỏ nguyện vọng được đeo chiếc Royal Oak màu đen. Karl Lagerfeld đã tự sơn màu đen cho chiếc Royal Oak 5402 của mình thông qua kỹ thuật điện chuyển (cataphoresis). Các vị vua của Hy Lạp và Tây Ban Nha cũng giao phó cho người chế tạo áo giáp của mình nhiệm vụ sơn màu cho chiếc Royal Oak của họ để nó không phản chiếu ánh sáng mặt trời trong các chuyến đi săn. 

Trước khi kỹ thuật phủ PVD xuất hiện, việc tạo màu cho đồng hồ không đạt được yêu cầu về độ hoàn thiện của Audemars Piguet. Với màu than chì và các đặc tính vật lý nổi trội, tantalum mang đến một giải pháp thay thế vô cùng hợp lý. Tuy nhiên, kim loại này lại khá khó tìm và khó gia công về mặt sản xuất. 

Năm 1988, Audemars Piguet ra mắt một số mẫu đồng hồ có phần vỏ bằng tantalum, bao gồm chiếc Royal Oak được chế tác cùng với tay golf Nick Faldo (Model 14486) và một mẫu chronograph có tên là “Eighth”. Hành trình của tantalum đạt đỉnh vào năm 2012 với ba mẫu Royal Oak giới hạn kết hợp với siêu sao bóng đá Lionel Messi (Model 26325), kết hợp giữa tantalum và vàng hồng, thép và bạch kim. Tuy nhiên cũng vào thời điểm này, các nghệ nhân của thương hiệu cũng đã am hiểu hoàn toàn kỹ thuật phủ PVD, đồng thời phát triển một chất liệu khác là ceramic, cộng hưởng với việc tantalum được liệt kê vào danh sách khoáng chất xung đột vào năm 2021, nên chất liệu này không còn được Audemars Piguet sử dụng nữa. 

Chronograph “Eighth” – một trong những mẫu đồng hồ đầu tiên được chế tác từ tantalum

Phiên bản Royal Oak giới hạn  được chế tác từ tantalum ra mắt năm 2012 trong lần hợp tác với Lionel Messi.

9/ Ceramic – Người đồng hành đáng tin cậy

Không gây dị ứng, không phai màu, nhẹ và cứng hơn sắt, ceramic dường như có đầy đủ các yếu tố của một chất liệu hoàn hảo. 

Chất liệu này lần đầu xuất hiện trong thị trường vào thế kỷ 18, chủ yếu trên các chiếc đồng hồ Pháp được trang trí bằng ceramic Meissen. Nó tiếp tục được sử dụng vào những năm 1960, khi đồng hồ treo tường của Đức, Anh và sau đó là Hồng Kông được giới thiệu.

Đồng hồ để bàn bằng ceramic được chế tác tại Meissen (Đức)

Mặc dù có tên giống nhau, ceramic công nghệ cao có nhiều điểm khác biệt, bao gồm các hạt Zirconium Oxide được hiệu chuẩn hoàn hảo và đồng nhất. Có độ cứng và hiệu suất cao hơn, ceramic ban đầu được dùng trong sản xuất các thành phần của bộ máy. 

Audemars Piguet trình làng phiên bản Royal Oak Offshore Barichello bằng ceramic đầu tiên vào năm 2006. Cùng với đối tác Bangerter, thương hiệu đã phát triển một số kỹ thuật để gia công và hoàn thiện ceramic một cách tối ưu và thẩm mỹ nhất. Một thập kỷ sau, thương hiệu cho ra mắt chiếc Royal Oak 26579CE hoàn toàn bằng ceramic, đánh dấu một bước tiến mới của Audemars Piguet và mở đường cho các phiên bản ceramic nhiều màu sắc về sau. 

Mẫu Royal Oak 26579CE hoàn toàn bằng ceramic đen

10/ Cermet – Điểm giao nhau giữa ceramic và kim loại

Mặc dù các hợp kim kim loại đã được biết đến từ lâu, tuy nhiên việc kết hợp giữa ceramic và kim loại vẫn còn là một bí ẩn. Chất liệu Cermet là tổng hòa giữa CERamic và METal (kim loại) với mục đích mang đến sự cứng cáp, khả năng chống mài mòn và nhiệt độ cao của ceramic nhưng vẫn giữ lại tính linh hoạt và chống va đập của kim loại. 

Được phát triển vào năm 1923, cermet đã được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, chẳng hạn như trong các tuabin khí và trong các tấm chắn nhiệt của tàu con thoi. Đối với thị trường đồng hồ, cermet xuất hiện vào những năm 1960 nhưng không phải trong các cỗ máy thời gian mà là các dụng cụ gia công, chẳng hạn như máy cắt. 

Royal Oak Openworked 15406IM với viền bezel làm từ cermet được bán đấu giá tại Singapore nhân dịp kỷ niệm 40 năm bộ sưu tập. 

Năm 2010, Audemars Piguet bắt đầu chế tạo các bộ vỏ đồng hồ bằng cermet. Chúng có độ cứng tuyệt vời giúp chống trầy xước gần như tuyệt đối. Các nghệ nhân vì vậy đã dùng cermet cho phần viền bezel của Royal Oak, bởi vì đó là nơi tiếp xúc với nhiều bề mặt và dễ trầy nhất. 

11/ Carbon – rèn hay dệt?

Các nghệ nhân thường sử dụng carbon theo hai cách khác nhau. Cách cổ điển nhất là dệt sợi carbon – những sợi carbon rất dài được dệt lại với nhau để tạo thành một tấm vải lớn. Kỹ thuật này được dựa trên ngành công nghiệp sản xuất xe đua và xuất hiện trong chế tác đồng hồ vào năm 1998. 

Phương pháp thứ hai được gọi là rèn carbon, sử dụng các sợi carbon ngắn hơn nhiều và sắp xếp chúng ngẫu nhiên trong nhựa, giúp chống xoắn theo mọi hướng. Ban đầu được sử dụng trong ngành hàng không vũ trụ, carbon rèn được Audemars Piguet giới thiệu vào năm 2007 trên chiếc Royal Oak Offshore Alinghi Team chronograph.

Royal Oak Offshore Alinghi Team 26062FS

Royal Oak Concept 26650 – phiên bản đầu tiên ứng dụng công nghệ CFT (Chroma Forged Technology) với carbon đen và xanh dạ quang

12/ BMG – Kim loại dẻo

BMG (Bulk Metallic Glass -Tạm dịch: Kim loại dạng thủy tinh) là kim loại vừa có độ cứng vừa có độ co giãn, xuất hiện khá phổ biến trong lĩnh vực vi cơ học và thể thao đỉnh cao. 

Vào năm 1960, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng khi kim loại được nung chảy và được làm lạnh ngay lập tức, cấu trúc của nó sẽ không có thời gian để tái tạo và định hình một cách bình thường. Các phân tử đóng băng nhanh đến nỗi chúng vẫn giữ được trạng thái hỗn loạn của thể lỏng – khá giống với cấu trúc tinh thể của thủy tinh. Do đó, BMG là một loại kim loại có cấu trúc giống như thủy tinh.

Royal Oak “Jumbo” 15202XT – mẫu đồng hồ Audemars Piguet đầu tiên ứng dụng BMG trên các chi tiết bên ngoài.

BMG có độ hiếm nhất định trong thị trường đồng hồ vì sở hữu khả năng chống trầy xước gần như tuyệt đối. Hơn thế nữa, nếu như bộ vỏ chịu ảnh hưởng của một va chạm nhỏ, tính co dãn của nó sẽ giúp đồng hồ trở lại trạng thái ban đầu ngay lập tức. 

13/ Chroma – Sự tổng hòa giữa nhiều màu sắc

Năm 2019, các kỹ sư về chất liệu của Audemars Piguet phát triển dự án chroma, với mục đích tạo ra hỗn hợp các thành phần nhiều màu sắc, hoặc thậm chí nhiều vật liệu khác nhau nhưng vẫn đồng nhất. Phương thức này có tên là “SPS” (Spark Plasma Sintering), được chủ yếu sử dụng trong ngành hàng không vũ trụ, giúp kết hợp các chất liệu bền chặt đến mức chúng không thể tách rời. 

Năm 2024, Audemars Piguet đã trình làng thành phẩm đầu tiên của nghiên cứu này, bao gồm các nguyên mẫu ceramic nhiều màu, cũng như các nguyên mẫu đa sắc bằng vàng. Thành tựu này đánh dấu một chương mới trong lịch sử của vật liệu, mở ra một tương lai tươi sáng cho những phát kiến tiên phong. 

Phiên bản Royal Oak Concept Split-Seconds Chronograph GMT Large Date tích hợp công nghệ CFT (Chroma Forged Technology – Tạm dịch: Công nghệ rèn chroma)

“The Beat Goes On”

---

𝐀𝗨𝗗𝗘𝗠𝗔𝗥𝗦 𝗣𝗜𝗚𝗨𝗘𝗧
Union Square Shopping Center, 171 Đồng Khởi, Phường Sài Gòn, TP. Hồ Chí Minh
Hotline: 0283 620 8787
Giờ mở cửa: 10:00 am – 9:00 pm từ thứ Hai đến Chủ Nhật